حمایت از تولید ملی در سیره علما
پس از قرار داد ننگین 1907 که ایران را به دو منطقه تحت نفوذ انگلیس و روسیه تقسیم می کرد ،یکی از راه هایی که علما برای مقابله با نفوذ و دخالت بیگانگان به کار بردند، حمایت از تولید ملی و تحریم کالاهای خارجی بود .
در اصفهان آیت الله آقا نجفى اصفهانی با سخنان آگاهى بخش مردم را به خطرهاى این قرارداد ذلت بار هشدار داد و مبارزه اى منفى علیه بریتانیا آغاز کرد.
او به مردم سفارش کرد: کالاهاى انگلیسى را نخرند و به جاى آن از تولیدهاى داخلى استفاده کنند. راهى که با موفقیت در زمان میرزاى شیرازى(ره) در مبارزه با کمپانى رژى و تحریم تنباکو تجربه شده بود.
در گزارش سفیر بریتانیا آمده است:آقا نجفى روزى در مسجد شرح مفصلى از فوائد متروک داشتن اقمشه اروپایى بیان نمود و مى گفت: او و سایر علما از این به بعد به ترک منسوجات فرنگى خواهند کوشید.
علماى شیراز نیز در اعتراض به این کار خرید و فروش کالاهاى اروپایى را حرام اعلام کردند.
یکی دیگر از ابعاد مبازه علما با نفوذ اقتصادی و استعماری بیگانگان ، تاسیس شرکت اسلامیه برای تولید کالاهاى داخلى به منظور بى نیازى از مصرف کالاهاى خارجى بود.
شرکت اسلامیه شرکتی سهامی عام و یکی از نخستین و مهمترین کارخانههایی بودکه در دوران قاجار با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم ایران و مقابله با وابستگی به خارج، با تلاش و حمایت اغلب بازرگانان و علمای اصفهان،کاشان و شیراز به ویژه آیت الله آقانجفی و آقا نورالله نجفی اصفهانی در فروردین ۱۲۷۸ شمسی تأسیس شد.
شرکت اسلامیه به سرعت با استقبال گسترده مردم در خرید سهام و همچنبن محصولات خود مواجه شد و به تدریج شعبههایی در بسیاری شهرها و همینطور در خارج از ایران ایجاد کرد. این شرکت اولین تلاش در صنعت مدرن در ایران خصوصا در زمینه نساجی بود ولی به فعالیت صرافی نیز اشتغال داشت و یکی از زمینههای تاسیس بانک و بانکداری و سهام در ایران به شمار میرود.
علما که خود در راه اندازی و تدوین اساسنامه آن حضور داشتند در ادامه به تلاش جدی برای تحریم کالاهای ساخت خارج و استفاده از کالاهای ایرانی پرداختند.
سید جمال الدین واعظ اصفهانی از خطبای دوره مشروطه ، کتابی به نام “لباس التقوی ” در دفاع از راه اندازی این شرکت نوشت و علمایی همچون آیت الله سید کاظم یزدی صاحب عروه ، آیت الله العظمی سید اسماعیل صدر عاملی، آیت الله شربیانی ، میرزا محمد حسن مامقانی و ملا فتح الله اصفهانی بر آن مهر تایید زدند.
آخوند خراسانی (ره) در 1315 ق به دعوت تني چند از علماي ايران، همراه با گروهي ديگر از مراجع تقليد فتواهايي در تحريم كالاهاي خارجي و حمايت از كالاهاي داخلي و به منظور رفع نياز كشور به بيگانگان صادر نمود و در تأييد «شركت اسلاميه» ، علاوه بر خريد منسوجات آن، بر كتاب لباس التقوي، واعظ هم تقريظي نوشت: «بر مسلمان لازم است كه لباس ذلت [توليد خارج] را از تن بيرون كنند و لباس عزت [ساخت داخل] را بپوشند.» همچنين در نامهاي به مظفرالدين شاه، او را به حمايت از اين شركت تحريض نمود.
یکی دیگر از موارد تلاشهای علما و مفاخر ایران زمین برای تقویت تولیدات داخلی و نفی استفاده از اجناس خارجی ، عهدنامه سیزده تن از علمای اصفهان است که در بخشهایی از آن آمده است :
این خدام شریعت مطهره با همراهی جناب رکن الملک،متعهد و ملتزم شرعی شده ایم که:
اولا- قبالجات و احکام شرعیه از شنبه به بعد روی کاغذ ایرانی بدون آهار نوشته شود.اگر بر کاغذ های دیگر بنویسند،مهر ننموده و اعتراف نمی نویسیم.
ثانیا-کفن اموات اگر غیر از کرباس و پارچه اردستانی یا دیگر پارچه های غیر ایرانی باشد،متعهد شده ایم بر آن میت،ما نماز نخوانیم.
ثالثا-حرام نمی دانیم لباس های غیر ایرانی را،اما ما ملتزم شده ایم حتی المقدور بعداز این تاریخ لباس خود را از منسوج ایرانی بنماییم.
به دنبال این قرار داد،علمای دیگر هم با صدور اعلامیه به آن پیوستند و این به گونه ای بود که دولت انگلستان را به عکس العمل واداشت و چارلز مارلینگ،کاردار سفارت انگلیس به میرزا حسن خان مشیرالدوله(وزیر امور خارجه ایران) در نامه ای نوشت:
جناب مستطاب… از اصفهان به دوستدار اطلاع رسیده که در کار ترتیبی هستند که نگذارند استعداد اروپایی!!! به فروش برسد و به خریداران ایرانی که اهمیت دارند،اعلام کرده اند که به کلی ترک معامله نموده و به مهلت چهار ماهه محاسبات خود را با تجارت خانه های اروپایی قطع کنند…. چون مبلغ زیادی سرمایه ی انگلیسی در این کار است،اگر این کار غیر صحیح را بگذارند امتداد پیدا کند،به سرمایه مزبور خطر فاحش وارد خواهد آمد.از جناب مستطاب عالی خواهشمندم مقرر احکام لازمه به کارگزاران اصفهان صادر شود که از اقدامات فتنه انگیز این اشخاص فورا دارند!
آیت الله العظمی آخوند ملاحیسنقلی همدانی (ره)یکی از بزرگترین عارفان عصر حاضر است که دهها نفر از خرمن علم و معرفت ایشان خوشه برچیده و خود به یکی از بزرگان عرفان اسلامی تبدیل شده اند. گرچه آن بزرگوار در زمینه عرفانی شناخته شده اند اما در زمینه سیاسی نیز صاحب نظر و عمل بوده اند که متاسفانه بدانها پرداخته نشده است .
آیت الله سید عبدالحسین لاری که خود نیز از علمای مبارز معاصر است ، روش و منش استادش آخوندهمدانی را چنین نقل می کند:
(او از کلیّه مجلوبات از بلاد کفره اجتناب می فرمود و قند و چای و دخانیات را استعمال نمی کرد. آن عارف سالک مکرّر می فرموده که من راضی نیستم کسی به حوزه درس من حاضر شود مگر آن که متّقی باشد یا مجاهد و بر اثر این اعلام تهدیدآمیز بعضی از آقایان حضور در مجلس درس وی را ترک کردند.
حضرت امام خمینی(ره) رهبر کبیر انقلاب اسلامی درباره شهید آیت الله سید حسن مدرس می فرمایند : در آن وقت لباس کرباس ایشان زبانزد بود؛ کرباسی که باید از خود ایران باشد می پوشید.